π. Θεμιστοκλής Μουρτζανός
Δημοσιεύθηκε στην «Ορθόδοξη Αλήθεια», στο φύλλο της Τετάρτης 17 Σεπτεμβρίου 2025 (εικ.)
Είπε ο Αββάς Παμβώ: «αν έχεις καρδιά μπορείς να σωθείς» (από το «Γεροντικό»).
Στους καιρούς μας δεσπόζει μία επίπλαστη ευαισθησία, ατομικού χαρακτήρα. Οι άνθρωποι δείχνουμε ότι συγκινούμαστε για τον πόνο των άλλων ανθρώπων, στην πραγματικότητα όμως φιλτράρουμε τα πάντα με βάση τις ατομικές πεποιθήσεις, συμφέροντα, ιδεολογίες. Προφανώς και αυτά παίζουν ρόλο. Θα άξιζε όμως να μπορούσαν να μείνουν στο επίπεδο της διατύπωσης γνώμης, της υποστήριξής της, όχι να γίνονται αφορμή επιλογής για το ποιος αξίζει τη συμπαράστασή μας και ποιος όχι.
Η ασκητική παράδοσή μας υποδεικνύει: «αν έχεις καρδιά, μπορείς να σωθείς». Η καρδιά είναι το κέντρο του ανθρώπου για την πίστη μας. Και καρδιά σημαίνει αγάπη, έγνοια, ευαισθησία για κάθε άνθρωπο που πονά, όχι μόνο για τους δικούς μας, ό,τι κι αν αυτό εκφράζει. Δεν υπάρχει δίκιο κι άδικο στον πόνο. Δεν υπάρχει «κρίμα» ή «τα ήθελε και τα έπαθε». Η καρδιά φαίνεται όταν ο πόνος του άλλου γίνεται δικός σου. Όταν η ανάγκη του γίνεται δική σου. Όταν νιώθεις εκείνο το μικρό ή μεγάλο μερίδιο ευθύνης να παλέψεις ώστε ο συνάνθρωπός σου να βιώσει ότι δεν είναι μόνος του στον κόσμο.
Χωρίς προϋποθέσεις; Το ερώτημα μοιάζει εύλογο. Για να διορθωθούν καταστάσεις, για να αλλάξουν οι άνθρωποι, ναι, χρειάζονται προϋποθέσεις από τη δική τους τη μεριά και όχι μόνο από τη δική μας. Χρειάζεται αποφασιστικότητα και αγώνας. Χρειάζεται επίγνωση των σφαλμάτων, των παθών, των ελλείψεων. Μπορούμε να βοηθήσουμε αν το βλέπουμε και το γνωρίζουμε;
Η γλώσσα της αλήθειας και της ειλικρίνειας είναι σημαντική, στηριγμένη όμως στην τρυφερότητα και όχι στη σκληρότητα. Στην ευγένεια και όχι στις φωνές. Στην ταπεινή προσευχή και όχι στην αίσθηση ότι εμείς γνωρίζουμε και έτσι πρέπει να γίνει. Κι αν δεν θέλουν οι άλλοι να αλλάξουν; Η διάκριση μάς καθοδηγεί στο να είμαστε δίπλα, χωρίς να γινόμαστε φορτικοί. Στο να μοιραζόμαστε αυτό που αντέχουμε και μπορούμε, χωρίς τελικά να απαιτούμε από τους άλλους να ακολουθήσουν τον δικό μας τρόπο. Αρκεί να είμαστε εκεί, μαζί τους.
Στην εποχή του θορύβου η συγκίνηση στηρίζεται στην ένταση με την οποία αυτή προβάλλεται ως ανάγκη. Βεβαίως, δύσκολο είναι να βρεθεί ατόφιο κίνητρο. Ό,τι φαίνεται, ό,τι κραυγάζει, ό,τι είναι κατευθυνόμενο, δείχνει να αγγίζει. Κι όταν οι κάθε μορφής ισχυροί θέλουν να πετύχουν επιλεκτική ευαισθησία ή λήθη για να δικαιολογήσουν τα συμφέροντά τους, ως αντίδραση πολλοί αντιτάσσουν θυμό, οργή, απογοήτευση. Μακάρι όμως και η ζωή του καθενός στηριζόταν σε καρδιά που να «σπλαχνίζεται» (Άγιος Σιλουανός ο Αθωνίτης) όλη τη δημιουργία. Αυτό πηγάζει από την πίστη στον Θεό που έγινε άνθρωπος για όλους και συγχώρεσε τον καθέναν.
Τα παιδιά μας μεγαλώνουν σ’ αυτόν τον κόσμο της επιλεκτικής ευαισθησίας. Και συχνά, γίνονται ασυνείδητα αναίσθητα. Διότι νιώθουν ότι όταν ευαισθητοποιούμαστε μόνο γι’ αυτά που πιστεύουμε ή μας ωφελούν, αδιαφορώντας για τον κάθε άνθρωπο, τότε είμαστε ευαίσθητοι στη σκέψη και μόνο εκεί. Ας προσπαθούμε λοιπόν να τα βοηθήσουμε με το δικό μας παράδειγμα να καταλάβουν και να ζήσουν τον ασκητικό λόγο: «αν έχεις καρδιά», αν νιώθεις ότι πιστεύεις σε έναν Θεό που σε αγαπά ό,τι κι αν είσαι, ό,τι κι αν κάνεις, ό,τι κι αν δεν κάνεις και αυτός είναι ο τρόπος και ο δρόμος που οδηγούν σε ία αυθεντικά ανθρώπινη ως Θεανθρώπινη κοινωνία, τότε το «παρών» στη δοκιμασία, τον πόνο, την αδικία θα είναι πληρωτικό και μεταμορφωτικό. Όπου υπάρχει ανάγκη, εκεί και η αγάπη.
